Γενικές Οδηγίες Διατήρησης Φορητών Εικόνων

Σύντομες Γενικές Συμβουλές για την Διατήρηση και Έκθεση των Φορητών Εικόνων

Στην ομάδα των ευαίσθητων έργων τέχνης συμπεριλαμβάνονται και τα ζωγραφικά έργα όπως είναι οι φορητές εικόνες και οι ζωγραφικοί πίνακες. Το ζωγραφικό στρώμα ή γενικότερα τα κατασκευαστικά υλικά μπορούν να καταστραφούν σταδιακά με αποτέλεσμα η αποφλοίωση, το κρακελάριστα, η αποκόλληση της προετοιμασίας και της ζωγραφικής. Οι φθορές μπορούν να προσκληθούν από την κακή ποιότητα επιλογής των κατασκευαστικών υλικών, την μη συμβατότητα τους, την ανθρώπινη δραστηριότητα αλλά και τους περιβαλλοντικούς παράγοντες όπου η φορητή εικόνα έχει εκτεθεί η αποθηκευτεί.

ΥΓΡΑΣΙΑ

  • Η υγρασία στο εσωτερικό χώρο έκθεσης της φορητής εικόνας παίζει καθοριστικό ρόλο στην διατήρησή της.
  • Η αυξομείωση της υγρασίας μπορεί να οδηγήσει στην μεταβολή των διαστάσεων του ξύλου της εικόνας → συρρίκνωση – διόγκωση.
  • Η παραμονή του έργου σε υγρό ή ξηρό περιβάλλον μπορεί να προκαλέσει ρωγμές, κλακελαρίσματα και αποκόλληση της προετοιμασίας και κατ’επέκταση της ζωγραφικής επιφάνειας.

Σύντομες γενικές οδηγίες

  • Η αποφυγή τοποθέτηση και ανάρτηση της εικόνας σε εξωτερική τοιχοποιία, διότι εμφανίζονται υψηλά ποσοστά υγρασίας και απορροφώνται από την μη προστατευμένη ξύλινη βάση της εικόνας
  • Η τοποθέτηση της εικόνας κάτω ακριβώς από κλιματιστικό (Βλ. εικόνα 1) ή πάνω από καλοριφέρ (Βλ. εικόνα 2) ή άλλη εστία θερμότητας ή ψύξης, διότι με τις εναλλαγές και την άμεση θερμότητα ή ψύξη της επιφάνειας θα προκληθούν συρρικνώσεις, ρωγματώσεις κ.α. των κατασκευαστικών υλικών.
  • Η παρακολούθηση της υγρασίας μπορεί να γίνει με την χρήση απλού φορητού ψηφιακού θερμουδρογράφου.
  • Εάν παρατηρηθούν υψηλά ποσοστά υγρασίας στο χώρο που είναι αποθηκευμένη η εικόνα (πάνω από 65%) τότε θα πρέπει να συμβουλευτείτε έναν συντηρητή έργων τέχνης.
  • Η χρήση φορητού αφυγραντήρα (ανάλογα τα τμ του χώρου) όλο το 24ωρο, πολλές φορές επιβάλλεται.
  • Τα σημερινά επιτρεπτά όρια σχετικής υγρασίας για την αποθήκευση και έκθεση φορητών εικόνων είναι: 45 – 55% .

 

Αποφυγή τοποθέτησης και ανάρτησης της εικόνας κάτω ακριβώς από κλιματιστικό

Αποφυγή τοποθέτησης και ανάρτησης της εικόνας πάνω από καλοριφέρ

ΘΕΡΜΟΚΡΑΣΙΑ

Οι απότομες εναλλαγές της θερμοκρασίας, επηρεάζουν τις τιμές της σχετικής υγρασίας. Η αυξημένη θερμοκρασία είναι πιθανό να προκαλέσει θερμική αποδόμηση αυξημένη υγρασία + θερμότητα = υδρόλυση.

Τα σημερινά επιτρεπτά όρια θερμοκρασίας στο χώρο όπου οι εικόνες είναι αποθηκευμένες ή εκτίθεντο είναι μεταξύ 18 – 21 ᵒC.

ΑΚΤΙΝΟΒΟΛΙΑ

Η ηλιακή ακτινοβολία και η ακτινοβολία από ακατάλληλο εσωτερικό φωτισμό, προκαλεί χρωματικές και χημικές μεταβολές στην ζωγραφική επιφάνεια που ο συντηρητής έργων τέχνης δεν μπορεί να τις ανατρέψει. Η συνεχής έκθεση στην ακτινοβολία χωρίς προστασία, δημιουργεί στις χρωστικές, φωτοδιάβρωση. Επιπροσθέτως το συνδετικό (π.χ αυγοτέμπερα, κ.α.) που χρησιμοποιούνται για την ζωγραφική μπορεί να πολυμεριστούν.

Σύντομες γενικές οδηγίες:

  • Αποφυγή έκθεσης της φορητής εικόνας σε άμεση ακτινοβολία (απέναντι από παράθυρο ή άλλο άνοιγμα), (Βλ. εικόνα 3).
  • Τοποθέτηση κρυστάλλου στα προσκυνητάρια, στις δεσποτικές εικόνες του τέμπλου ή άλλη φορητή εικόνα. Το κρύσταλλο θα πρέπει να έχει ενσωματωμένα UV φίλτρα για την προστασία της ζωγραφικής επιφάνειας.
  • Εάν δεν είναι εύκολη η αγορά κατάλληλου κρυστάλλου με UV φίλτρο, τότε η τοποθέτηση μεμβράνης με UV προστασία πάνω στο κοινό κρύσταλλο είναι μια λύση.
  • Επιπροσθέτως αντανακλαστικό Extra Clear (υπέρλευκο) laminated γυαλί, πάχους τουλάχιστον 10mm με εσωτερικό φίλτρο UV θα μπορούσε να επιλεχθεί για να προφυλάξει την εικόνα από την ακτινοβολία αλλά και από τις αντανακλάσεις.
  • Οι τιμές της υπεριώδους ακτινοβολίας πρέπει να κυμαίνονται εντός του εύρους 60 – 80 mW/lumen.

Αποφυγή έκθεσης της φορητής εικόνας σε άμεση ακτινοβολία

 

ΡΥΠΟΙ – ΕΠΙΚΑΘΙΣΕΙΣ ΡΥΠΩΝ – ΜΟΛΥΝΣΗ – ΣΚΟΝΗ

Η σκόνη είναι μείγμα ρύπων, αλάτων, λιπών και επιπροσθέτως βακτηρίων και μυκήτων που ταξιδεύουν μαζί με την σκόνη. Όλα τα παραπάνω είναι επιβλαβή ως επικαθίσεις για την ζωγραφική επιφάνεια της εικόνας, και θεωρείτο ότι η σκόνη είναι όξινη.

Για την αποφυγή βλαβών από τις επικαθίσεις προτείνεται:

  • Οι εικόνες να μην τοποθετούνται κοντά σε παράθυρα και πόρτες. Τυχόν κενά σε παράθυρα και πόρτες πρέπει να κλείνονται.
  • Να μην βρίσκονται κοντά σε φίλτρα κλιματιστικών και τα φίλτρα να καθαρίζονται συχνά
  • Προτείνεται η χρήση ιονιστή στην αίθουσα που εκθέτονται οι εικόνες παράλληλα με τον αφυγραντήρα.
  • Στο χώρο έκθεσης των εικόνων δεν πρέπει να υπάρχουν αναμμένα κεριά και απαγορεύεται το κάπνισμα.
  • Αποφεύγεται η χρήση ξεσκονόπανων διότι δεν απομακρύνουν την σκόνη αλλά απλά την μεταφέρουν από την μια πλευρά στην άλλη και η τριβή που δημιουργείται μπορεί σταδιακά να αποκολλήσει μέρος της ζωγραφικής επιφάνειας.

ΞΥΛΟΦΑΓΑ ΕΝΤΟΜΑ

Η προσβολή από ξυλοφαγα κυρίως έντομα (π.χ. σαράκι), αλλά και η ανάπτυξη μυκήτων (π.χ. μούχλα, λειχήνες) είναι αιτίες μόλυνσης του ξύλινου φορέα και της ζωγραφικής επιφάνειας.

  • Τρόποι αντιμετώπισης:
  • Απομάκρυνση της σκόνης στα σημεία έκθεσης ή αποθήκευσης της εικόνας.
  • Απεντόμωση (από εξειδικευμένο προσωπικό και συντηρητές έργων τέχνης).
  • Τοποθέτηση ειδικών παγίδων (συμβουλή από συντηρητή έργων τέχνης).
  • Τοποθέτηση φυσικής λεβάντας.

 

Συντακτική Ομάδα:

  • Δρ. Χρήστος Καρύδης, Αναπλ. Καθηγητής, Ιόνιο Πανεπιστήμιο
  • Χρυσούλα Κλουβάτου, Φιλόλογος, ΜSc Διατήρηση & Διαχείριση Πολιτισμικής Κληρονομιάς
  • Έλενα Σκορδίλη, Μουσειολόγος, ΜSc Διατήρηση & Διαχείριση Πολιτισμικής